Powrót

Historia Linii kolejowej Tajlandia-Birma zwanej "Linią śmierci"

Ich podejrzenia były w pełni uzasadnione. Po trzech, czterech dniach przebywania w wiosce zostali aresztowani przez oddział piechoty japońskiej wraz z przedstawicielami policji birmańskiej. Na pokładzie łodzi przewiezieni zostali do japońskiej kwatery w mieście Ye. Japończycy nie byli w stanie uwierzyć, że udało im się przemierzyć dżunglę. Podejrzewali, że na terenie Birmy znaleźli się po skoku na spadochronie, po czym zabłądzili w dżungli. Pierwotna decyzja o skazaniu na śmierć została, dzięki sugestiom Cyrila Wilda poczynionym w rozmowie z ppłk. Banno, zamieniona na 9 lat ciężkich robót. Bradley, Anker, Noffat i Machado jedyni, którzy przeżyli ucieczkę, zostali przetransportowani do więzienia "Outram Road" w Singapurze.

- nazwa obozu: No 1 Mobile Force Camp
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu:
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 299

- nazwa obozu: Upper Sonkurai
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: Kami Sonkurai, No 3 Camp (dla żołnierzy z Sił F)
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 299

- nazwa obozu: Changaraya
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: Chaunggahla-Ya, No 5 Camp (dla żołnierzy z Sił F)
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 301

Kiedy oba odcinki linii kolejowej połączyły się, Japończycy rozpoczęli operację wywożenia jeńców z obozów. w Połowie listopada żołnierze z Sił F zaczęli opuszczać zajmowane przez nich pięć obozów. Podróżując w zamkniętych wagonach kolejowych i na pakach ciężarówek najpierw zostali przewiezieni do obozu w Kanchanaburi a następnie do Singapuru i Changi.

Fotografia 182. Położenie obozu "Upper Sonkurai". W dole fotografii zaznaczone jest miejsce gdzie znajdował się most w rejonie obozu "Sonkurai".

Warunki podróży były tak samo ciężkie jak podczas ich pierwszej podróży kolejowej do Ban Pong. Kiedy niedobitki z Sił F trafily do Kanchanaburi pod koniec listopada 1943 roku można było oszacować straty. Umarło 2500 żołnierzy, 2000 było ciężko chorych, 1500 nadawało się tylko do lekkich prac obozowych. Pozostałych 1000 było w stanie wykonywać cięższe prace. Wszyscy, którzy opuścili Changi w 1942 roku byli wolni od malarii. Gdy wracali, jedna czwarta z 3122 mężczyzn, była nosicielami tej choroby. Większość z nich przeżyła około 16 ataków malarii w czasie swojego pobytu w Tajlandii. Do połowy kwietnia 1944 roku około 44 procent jeńców, którzy wchodzili w skład Sił F, zmarła. Z 3662 Australijczyków i 3400 Brytyjczyków przeżyło odpowiednio 1060 i 2036.

Fotografia 183. Położenie obozów "Changaraya" i "Paya Thanzu Taung". Zielona kropka wskazuje miejsce, gdzie znajdują się trzy Pagody ukazane na fotografii nr 184.

Kolejnym obozem na drodze linii kolejowej było obóz "No 1 Mobile Force Camp" czyli "Obóz sił Mobilnych Nr 1" oddalony od obozu "Sonkurai" o około 5 kilometrów na północ. W tym samym rejonie znajdował się obóz "Upper Sonkurai", w którym przebywało 400 Australijczyków z Sił F. Dwa kilometry dalej położony był obóz "Changaraya", w którym przebywało 300 żołnierzy z brytyjskiego batalionu (ang. British Sumatra Battalion) stacjonującego na wyspie Sumatra. Do obozu skierowanych zostało 500 żołnierzy, ale 86 zmarło w czasie podróży a pozostała część była tak wycieńczona lub chora, że nie była w stanie opuścić obozu w "Thanbyuzayat". W czasie podróży do "Changaraya" 55 żołnierzy pozostało w obozie "55 Kilo Camp", gdzie znajdował się szpital.

Fotografia 184. Trzy Pagody na granicy Birmańsko-Tajlandzkiej zwanej "Przejściem Trzech Pagod". W lewym rogu fotografii widoczny pamiątkowy fragment torów wskazujący bieg linii kolejowej.



















Fotografia 185. Bambusowa platforma nad potokiem w rejonie 'Upper Sonkurai', z której jeńcy korzystali przy praniu swojej odzieży.





















Fotografia 186. Fragment torowiska upamiętniający przebieg torów kolei Birmańsko-Tajlandzkiej w rejonie "Trzech Pagod" na granicy Birmańsko-Tajlandzkiej.




















Fotografia 187. Trzy Pagody na granicy Birmańsko-Tajlandzkiej zwanej "Przejściem Trzech Pagod". Fotografia wykonana w sierpniu 1945 roku.

Niecałe dwa kilometry na północ od obozu znajdowała się stacja kolejowa pod tą samą nazwą. Dwa kilometry dalej tory przechodziły niedaleko trzech Pagod, zbudowanych dla upamiętnienia wielkiej bitwy jaka w starożytności rozegrała się w tym miejscu pomiędzy Tajlandczykami a Birmańczykami. Obecnie w tym miejscu znajduje się przejście graniczne pomiędzy oboma krajami. W tym rejonie, około 500 metrów na północny zachód, już na birmańskiej ziemi, znajdował się obóz "Paya Thanzu Taung" zwany także obozem "108 Kilo". Dla Japończyków i pracujących tu jeńców nazwa obozu odpowiadała jego odległości od stacji początkowej po stronie birmańskiej - Thanbyuzayat. Położenie tego obozu zaznaczone zostało na fotografii nr 183. Niedaleko obozu, na łuku linii kolejowej znajdowała się stacja. Obecnie w miejscu gdzie przebiegały tory znajduje się droga ukazana na fotografii nr 188. W obozie tym w dniach 17-26 sierpnia 1943 roku przebywała m. in. grupa jeńców określanych przez Japończyków jako "Siły Mobilne Nr 1" (ang. "No 1 Mobile Force").

Fotografia 188. Obecny widok na drogę w rejonie obozu "Paya Thanzu Taung", gdzie w czasie wojny biegła linia kolejowa. fotografię wykonana około 100 metrów za miejscem gdzie znajdowała się stacja kolejowa.



















- nazwa obozu: Paya Thanzu Taung
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 108 Kilo, Payatonsu, Payadonsu
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 307

- nazwa obozu: Aungganaung
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 105 Kilo, Anganan, Aungganaung
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 310

- nazwa obozu: Regue
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 100 Kilo, Anganan 2
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 315

Fotografia 189. Przebieg linii kolejowej na odcinku pomiędzy obozami "Paya Thanzu Taung" i "Regue".

Trzy kilometry dalej znajdował się obóz "Aungganung", w którym w kwietniu 1943 roku przebywały trzy grupy Jeńców skupionych w grupach "Black Force", "Green Force" i "Ramsay Force". Pięć kilometrów dalej znajdował się obóz "Regue" zwany także "Anganan 2" lub "100 Kilo". W obozie tym jeńcy przebywali pomiędzy czerwcem 1943 roku a listopadem 1944 roku. Dwa kilometry dalej na północ znajdował się niewielki obóz "98 Kilo Camp" a trzy kilometry dalej obóz "Kyondaw". Był on obozem tranzytowym dla schorowanych jeńców z Sił F, którzy transportowani byli z powrotem do obozu "Thanbaya". Ze względu na charakter obozu wielu jeńców zmarło tu z wycieńczenia i chorób.

Fotografia 190. Wejście do cmentarza przy obozie "Aungganung". Fotografia wykonana w sierpniu 1945 roku w czasie oględzin linii kolejowej przez członków Komisji Grobów Wojennych (ang. "War Graves Commission").


















Fotografia 191. Resztki mostu kolejowego położonego w odległości 10 kilometrów od obozu "Paya Thanzu Taung".






















Fotografia 192. Cmentarz w rejonie obozu "Aungganung". Na zdjęciu porucznik J. Eldridge, brytyjski przedstawiciel przy Komisji Grobów Wojennych (ang. "War Graves Commission") przegląda dokumenty podczas oględzin grobu nr WX10366 szeregowca N. W. Frazera, przy którym odkryto kamerę i dokumenty schowane tam wraz ze zwłokami na zlecenie majora Charles Greena, z 2/4. Batalionu Karabinów Maszynowych w maju 1943 roku.











Fotografia 193. Oboóz "Aungganung". Członkowie Komisji Grobów Wojennych prezentują kamerę odnalezioną przy zwłokach szeregowca N. W. Frazera.




















Obecnie pozostałości po linii kolejowej w tym rejonie są bardzo nieliczne. Jak widać na zdjęciach większość szlaku kolejowego biegła wzdłuż obecnej drogi zwanej przez Birmańczyków "Hpayarthonesu". Ta zaś biegnie wzdłuż koryta rzeki Zami. Najlepiej zachowane odcinki linii kolejowej pokazane zostały na zbliżeniach głównych fotografii. Widać na nich wyraźnie charakterystyczne ułożenie drzew i krzewów wzdłuż resztek nasypu kolejowego.

- nazwa obozu: 98 Kilo Camp
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu:
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 317

- nazwa obozu: Kyondaw
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 95 Kilo Camp, Kyondan, Kyando, Kyindaw
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 320

Fotografia 194. Odcinek linii kolejowej w rejonie obozów "98 Kilo Camp" i "Kyondaw". Białym i żółtym prostokątem zaznaczone zostały fragmenty linii ukazane na fotografiach 195 i 196.




















Fotografia 195. Fragment linii kolejowej zaznaczonej białym prostokątem na fotografii 194. Widoczny dobrze zachowany ślad po torowisku.





















Fotografia 196. Fragment linii kolejowej zaznaczonej żółtym prostokątem na fotografii 194. Widoczny dobrze zachowany ślad po torowisku.





















Pięć kilometrów na północ od obozu "Kyondaw" znajdował się kolejny - "Tadein" zwany także "90 Kilo Camp". Nazwa obozu pochodziła od rzeki Tadein łączącej się w tym rejonie z rzeką Zami. Niedaleko obozu znajdowała się także mała osada o takiej samej nazwie. W tym rejonie linia kolejowa skręcała szerokim łukiem z kierunku północnego na zachód. Tak wspominał pobyt jeden z jeńców o imieniu Henry. "Listopad 1942 roku. Obóz składach się z dwóch chat zamieszkanych przez Australijczyków i Brytyjczyków. Obóz położony był na brzegu rzeki. W Dzień Bożego Narodzenia jeńcy zostali pobici przez strażników, gdyż nie chcieli rozładować beczek z benzyną, mimo że obiecany mieli ten dzień jako wolny."

- nazwa obozu: Tadein
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 90 Kilo Camp, Tadon, Tarden
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 325

Obecnie położenie obozu trudne jest trudne do ustalenia, gdyż brak jakichkolwiek śladów. Baraki i ogrodzenie zostały rozebrane przez okolicznych mieszkańców zaraz po zakończeniu wojny. Położenie obozu zaznaczone na mapie jest więc przybliżone. Kilka kilometrów na północ znajdował się niewielki obóz o nazwie "Lawa". Do naszych czasów nie zachowały się jednak żadne zapiski z pobytu jeńców w tym miejscu. Wiadomo tylko, że pierwszymi jej mieszkańcami byli żołnierze z grupy nr 5. przybyli w to miejsce 15 marca 1942 roku.

- nazwa obozu: Lawa
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 95 Kilo Camp
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 330

Dwa kilometry dalej linia kolejowa przekraczała rzekę Zami z prawego na lewy brzeg po pierwszym z siedmiu stalowych mostów jakie Japończycy zbudowali w tym rejonie. Obecnie jedynymi śladami obecności mostu są betonowe słupy w korycie rzeki. Zaraz przy zachodnim brzegu rzeki znajdował się jeden z większych obozów w tej okolicy. Był to obóz "Apalon".

Fotografia 197. Fragment linii kolejowej w rejonie obozu "Taiden" i "Lawa". Żółte kółko wskazuje położenie osady Taiden.

Wykorzystywany był on także przez żołnierzy japońskich jako przystanek w czasie podróży na front birmański. A. Apthrop w książce "British Sumatra Batalion", opierając się na wspomnieniach świadków, wspomniał że w obozie często stacjonowały posiłki skierowane do walk w Birmie. Część żołnierzy docierała w to miejsce pociągami towarowymi. Reszta przybywała na piechotę z rejonu Tajlandii. Obóz ten był także siedzibą kwatery głównej V. Grupy jeńców. Nazwa obozu pochodziła, jak to często bywało, od najbliższej osady znajdującej się po drugiej stronie rzeki Zami. Tu także powstał jeden z siedmiu stalowych mostów wspartych na betonowych słupach. Położenie obozu pokazane zostało na fotografii nr 198 i 199. Na zdjęciu nr 200 wyraźnie widoczny jest betonowy filar na środku koryta rzeki.

- nazwa obozu: Apalon
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 82 Kilo, Aparon, Apelon
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 332

Fotografia 198. Fragment linii kolejowej pomiędzy obozami "Apalon" i "Meiloe". Teren zaznaczony żółtym prostokątem ukazany został na fotografii 199.





















Fotografia 199. Zbliżenie terenu zaznaczone na fogorafii nr 198 żółtym prostokątem. Czerwone linie ukazują położenie obozu "Apalon", na północ od linii kolejowej. Pozostałość linii kolejowej jest dobrze widoczna dzięki układowi zarośli wzdłuż nasypu kolejowego. Po środku koryta rzeki widoczny jest betonowy słup będący pozostałoscią po stalowym moście. Jest on lepiej widoczny na fotografii nr 200.












Fotografia 200. Betonowy filar na środku koryta rzeki Zami w rejonie obozu "Apalon".























Pięć kilometrów dalej znajdował się obóz, także zajmowany przez jeńców z Grupy V., o nazwie "Apalaine". Był on położony w bliskim sąsiedztwie rzeki Apalon. W sierpniu 1943 roku przebywała na jego terenie grupa jeńców tworzących "Siły Mobilne nr 1." (ang. No 1 Mobile Force). Według dostępnych danych jeńcy przebywali w nim do marca do końca sierpnia 1943 roku.

- nazwa obozu: Apalaine
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 80 Kilo, Sparain, Takilin
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 337

W rejonie rzeki Akayaing, trzy kilometry na północ, powstał obóz "Meiloe". Do obozu tego w dniu 18 marca 1943 roku przybyły trzy grupy jeńców wchodzących w skład "Black Force", "Green Force" i "Ramsey Force". Ich zadaniem była budowa kolejnych dwóch stalowych mostów.

- nazwa obozu: Meiloe
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 75 Kilo, Meiloo
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 340

Sześć kilometrów dalej znajdował się obóz "Mezali" położony nad rzeką Mezali, około kilometra na północ od osady o tej samej nazwie. w czerwcu 1943 roku do obozu przybyli jeńcy zgrupowani w "Siłach Mobilnych nr 1" (ang. "No 1 Mobile Force"). Wcześniej stacjonowali oni w obozie "Taungzun" położonym 10 kilometrów na północ. Przed ich przybyciem obóz zamieszkiwali najemni Birmańczycy. Stan obozu był wówczas w opłakanym stanie. Cały teren pokrywało głębokie błoto. Obóz wymagał pełnej renowacji i oczyszczenia, co spadło na barki żołnierzy z sił mobilnych.

- nazwa obozu: Mezali
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 70 Kilo, Mezari
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 346

Cztery kilometry dalej znajdował się obóz "Kami Mezali" (jap. Górne Mezali). Był on siedzibą dowódcy III. Grupy jeńców. Około 5 kilometrów na północ istniał obóz "Lonsi". Nie wiele informacji zachowało się o tym obozie. Wiadomo, że w okresie kwiecień-czerwiec 1943 roku przebywali w nim jeńcy należący do III. Grupy. Obóz często nazywane była także "Ronshii" lub "Ronsi". Niestety dokładna pozycja, w którym się on znajdował nie jest znana.

- nazwa obozu: Kami Mezali
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 65 Kilo, Kami-Mezari, Upper Mezali
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 350

Szlak linii kolejowej przebiegał od obozu "Apalon" do kolejnego obozu "Taungzun" odległego od "Kami Mezali" o osiem kilometrów, wąską doliną w kierunku północno-zachodnim. W maju 1943 roku do obozu "Taungzun" przybyli jeńcy z "Sił Mobilnych nr 1". Pierwszą rzeczą jaką musieli zrobić to było spalenie niezliczonej liczby ciał Azjatów znalezionych w bambusowych chatach, którzy padli ofiarą cholery. W czasie oczyszczania obozu wielu żołnierzy padło ofiarą tej choroby, która w szybkim tempie zamieniła się w epidemię.

Fotografia 201. Obozy "Meiloe" i oasda "Mezali". Obóz "Mezali znajdował się kilometr na północ od osady."

W książce "British Sumatra Batalion" A. A. Apthorp tak przytaczał wspomnienia dowódcy owego batalionu, kapitana D. P. Apthorpa: "Kiedy przybył tam nasz batalion, Australijczycy właśnie go opuszczali. Taungzun był dużym obozem ze stacją kolejową oddaloną o około 2 kilometry na zachód od granicy obozu. Na południe od obozu znajdował się długi na 60 metrów drewniany most przecinający rzekę Winyaw. W czasie pory monsunowej wody rzeki podnosiły się i nabierały prędkości. I stało się tak, że pod naporem wody i konarów niesionych przez rzekę most drogowy przebiegający niedaleko mostu kolejowego zawalił się. To samo stało się z mostem kolejowym niewiele później. Japończycy zmobilizowali robotników do oczyszczenia koryta rzeki z rumowiska belek. Rankiem do akcji przyłączyły się także słonie. Odbudowa mostu zajęła 10 dni dzięki niewyobrażalnemu wysiłkowi jeńców, którzy przez 12 godzin dziennie pracowali nad odbudową obu mostów. W tym samym czasie toalety obozowe zostały zalane i cała ich zawartość rozlała się po placu apelowym." Dnia ósmego listopada 1943 roku batalion został przeniesiony do obozu "Changaraya".

Fotografia 211. Obozy "Mezali" i "Kami Mezali"."
























Fotografia 202. Przybliżone położenie obozu "Lonsi" Obóz znajdował się niedaleko osady o tej samej nazwie, gdzieś nad brzegiem płynącej tam rzeki.





















Fotografia 203. Szlak linii kolejowej pomiędzy osadami "Taungzun" i "Lonsi".























Fotografia 204. Budowa mostu w rejonie obozu "Lonsi".
























Fotografia 205. Jeńcy układają podkłady kolejowe w rejonie obozu "Lonsi".























Fotografia 206. Budowa nasypu kolejowego w rejonie obozu "Lonsi"."























Fotografia 207. Budowa nasypu kolejowego w rejonie obozu "Lonsi".























Fotografia 208. Szlak linii kolejowej pomiędzy osadami "Taungzun" i "Khonkhan".























Po minięciu obozu "Taungzun" linia kolejowa skręcała w kierunku północno-zachodnim. Około trzy kilometry dalej znajdowała się osada Khonkhan, przez środek której przypływała rzeka o tej samej nazwie. Niecałe dwa kilometry dalej istniał obóz "Khonkhan", w którym znajdował się szpital dla jeńców zarządzany przez australijskiego chirurga, pułkownika Coates'a.

- nazwa obozu: Taungzun
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 60 Kilo, Tanzun
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 360

- nazwa obozu: Khonkhan
- przeznaczenie: obóz jeniecki
- inne nazwy obozu: 55 Kilo
- nazwa japońska obozu:
- kilometr linii: 365

Strona: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19