Wyspy Pacyfiku - Atol Truk
Obecnie atol Truk jest jednym z czterech stanów Mikronezji - państwa na Oceanie Spokojnym obejmujące większą część wysp Mikronezji. Stolicą stanu Truk jest miasto Weno leżące na wyspie o tej samej nazwie. Obecnie zamieszkuje je ponad 12 tysięcy mieszkańców.
Fotografia 1. Centralna cześć atolu Truk w wyspami Eten, Dublon, Param i Moen.
Wyspy Truk należą do większej grupy wysp zwanych Karolinami, rozsianych na kilkuset tysiącach kilometrów kwadratowych zachodniego Pacyfiku. Setki wysp, wysepek i atoli tworzą kilka wyraźnych grup. Do 1889 roku wyspy znajdowały się pod kontrolą hiszpańską. Hiszpanie sprzedali je Niemcom. W 1919 roku Karoliny, a więc i wyspy Truk przyznano Japonii, jako mandat Ligi Narodów. Gdy Japonia wystąpiła z Ligi Narodów w 1933 roku, organizacja zażądała zwrotu wysp, ale Japończycy uznając je za swoją kolonię anektowali je ostatecznie w 1934 roku.
Początki osadnictwa na wyspach Truk sięgają 2000 lat. Nie wiadomo jednak skąd pochodzili pierwsi mieszkańcy wysp. W latach 1878/1879 na wyspach przebywał polski badacz Kubary. W 1882 roku ukazał się w "Tygodniku Powszechnym" artykuł Kubarego pt.: "Wyspy Ruk Na Oceanie Wielkim".
Fotografia 2. Rozmieszczenie głównych wysp w atolu Truk.
"…Pomimo że przyroda wysp Ruk, z pozoru tak urocza, jest bardzo uboga, mają one ludność stosunkowo wielką, chociaż byt jej mało co różni się od życia ubogich Karolińczyków żyjących na wyspach koralowych; gnuśni krajowcy mało co czynią, by polepszyć warunki egzystencji swej…" – pisał Kubary w artykule.
Największymi wyspami atolu Truk są Fefan za japońskich czasów nosiła nazwę Aki Shima co oznacza "jesień", Dublon zwana "lato", Weno (Moen) i Eten.
W czasie Drugiej Wojny Światowej Atol Truk był jedną z najważniejszych baz japońskiej floty, zajmując strategiczną centralną pozycję między Japonią, bazą Rabaul w Archipelagu Bismarcka, Wyspami Salomona i atolem Eniwetok na Wyspach Marshalla. Płytka i rozległa laguna zapewniała dobre kotwicowisko, osłonięte wokół rafą koralową i górzystymi wysepkami. Od 1 lipca 1942 atol był główną bazą japońskiej Floty Połączonej. Stacjonowało na nim ok. 7500 żołnierzy japońskich i 3000-4000 marynarzy, a także lotnictwo. Baza służyła także za punkt przeładunkowy zaopatrzenia i sprzętu w drodze z Japonii na wyspy południowego Pacyfiku.
Eten (Etten)
Wyspa Eten jest małą wyspą położoną na południowy wschód od wyspy Dublon. Pierwsze zagospodarowanie wyspy rozpoczęli Japończycy w 1934 roku od niwelacji ponad połowy wyspy. Po wygaśnięciu traktatu Waszyngtońskiego w 1937 roku rozpoczęła się poważniejsza rozbudowa wyspy przez japońską marynarkę wojenną i zarządu Mórz Południowych. W 1939 roku zintensyfikowano prace na wyspie przy wykorzystaniu Koreańczyków i więźniów japońskich. Prace zakończone zostały w 1943 roku.
Fotografia 3. Wygląd wyspy Eten z czasów Drugiej Wojny Światowej. Doskonale widoczne japońskie lotnisko i zabudowania.
Jednym z ważniejszych obiektów na wyspie było centrum dowodzenia siłami lotniczymi, centrum komunikacyjne i lotnisko. Centrum dowodzenia mieściło się w jednopiętrowym budynku wykonanym z betonu zbrojonego. W czasie jednego z nalotów alianckich dach budynku uległ zawaleniu w wyniku trafienia bomby. Do tej pory zachował się jedynie szkielet budynku.
Budowa pasa startowego rozpoczęła się w 1934 roku i zakończona pod koniec 1943 roku. Pojedynczy pas startowy miał wymiary około 80 x 1030 metrów i rozciągał się wzdłuż północnego brzegu wyspy. Wyposażony był w światła pozwalające na start i lądowanie w każdych warunkach pogodowych, w dzień i w nocy. Wokół znajdowały się hangary, elektrownia i wieża kontrolna. Wokół pasa zbudowane zostały nasypy przeciwodłamkowe dla 40 myśliwców i 7 bombowców dwusilnikowych. Lotnisko to było główną bazą myśliwców na atolu Truk. Stacjonowały tu myśliwce 21., 22., 25. i 26. Koku Sentai.
Fotografia 4. Zniszczone japońskie centrum dowodzenia na wyspie Eten. Widoczne poważne uszkodzenie dachu spowodowane bezpośrednim trafieniem bombą lotniczą. Na lewo od budynku widoczne dwie ciężarówki (strzałka żółta) o raz antena stacji radiowej (strzałka czerwona).
Fotografia 5. Zniszczone japońskie centrum dowodzenia na wyspie Eten.
Fotografia 6. Zniszczone japońskie centrum dowodzenia na wyspie Eten.
Fotografia 7. Zniszczone japońskie centrum dowodzenia na wyspie Eten.
Fotografia 8. Zniszczone japońskie centrum dowodzenia na wyspie Eten.
W południowo-wschodniej części wyspy znajdowało się wzniesienie "Uinku" na którym znajdował się punkt obserwacyjny.
W czasie działań bojowych na wyspie pracowało około 1200 osób personelu pomocniczego.
W okresie pomiędzy marcem 1944 a czerwcem 1945 roku wyspa była wielokrotnie bombardowana przez bombowce amerykańskie.
Dublon
Wyspa Dublon (3 x 5 km) znajduje się na pomiędzy wyspami Eten i Moen. Od wschodu wyspa posiada naturalną zatokę wcinającą się na głębokość około 1 km w głąb lądu. W południowej części wyspy znajdują się najwyższe wzniesienie o wysokości ponad 200 metrów.
Na początku 1940 roku Japończycy założyli na niej bazę marynarki wojennej. Znajdowało się tam kwatera główna, osiem baraków, pięć garaży i szpital. Wyspa stała się pełnowartościową bazą marynarki wojennej, wyposażoną w kluby, sklepy, restauracje i domy geish.
Fotografia 9. Wyspa Dublon w czasie ataku amerykańskiego lotnictwa pokładowego.
W listopadzie 1943 roku na wyspie wzniesiony został duży budynek, w który stał się siedzibą kwatery głównej 4. Floty. Zbudowane zostały także budynki pomocnicze: trzy duże i dziewięć mniejszych. Jednostką pomocniczą obsługującą wszystkie urządzenia na wyspie był 41. Jednostka Straży Marynarki Wojennej. Szpital mógł pomieścić 850 pacjentów w 5 głównych oddziałach i 24 mniejszych budynkach. Na terenie szpitala znajdowały się 12 betonowych zbiorników na wodę, magazyn lodu, klinika dentystyczna, apteka, 3 magazyny i laboratorium.
Fotografia 10. Wyspa Dublon w czasie ataku amerykańskiego lotnictwa pokładowego.
Główna stacja radiowa (na Truk było ich pięć) znajdowała się właśnie na wyspie Dublon. Składała się ona z kilku betonowych schronów. Zabudowania dla pracowników portu znajdowały się w południowo-wschodniej części wyspy i składały się z 22 drewnianych budynków zawierających magazyny, baraki i budynki naprawcze.
Kompania Mórz Południowych posiadała zabudowania portowe w południowo-zachodniej części wyspy. Znajdowały się tam magazyny oraz fabryka konserw zarządzana przez marynarkę. Wyspa Dublon była główną wojskową bazą przeładunkową. W późniejszym okresie wybudowano dalsze magazyny, chłodnię i kwaterę główną. W dokach naprawczych pracowało około 1000 osób. Zajmowali się oni głównie naprawą uszkodzonych statków przez amerykańskie okręty podwodne. Japończycy posiadali pływający dźwig o nośności 30 ton i suchy dok o wyporności 2500 ton. Niedaleko portu był także tartak.
Rozładunkiem i załadunkiem okrętów zajmował się oddział transportowy. Z powodu braku doków dla dużych statków, zapasy musiały być transportowane mniejszymi jednostkami na statki transportowe kotwiczące na wodach atolu. Transport opierał się o wózki, barki, dźwigi portowe, holowniki, sampany i ciężarówki.
Od listopada 1943 roku do stycznia 1944 roku na wyspie stacjonowała 52. Dywizja Piechoty Armii Japońskiej "Dąb". Na wyspie nie było wystarczającej ilości budynków do zakwaterowania tej ilości wojska więc cześć żołnierzy mieszkała w namiotach, prywatnych domach i szkołach. Żołnierze ci po odcięciu od dostaw zapasów musieli korzystać z zapasów i sprzętu marynarki wojennej. Byli odpowiedzialni na zbudowanie większości punktów obronnych na wyspie.
Baza wodnosamolotów na wyspie Dublon
W latach 1939 – 1940 transportowce wodnosamolotów "Chitose", "Kamoi" i "Kinugasa Maru" dostarczyły ekipy budowlane, które zbudowały bazę wodnosamolotów. Położona była przy południowym brzegu wyspy. Baza wyposażona została w trzy hangary, pięć baraków, trzy rampy i plac manewrowo-serwisowy w kształcie litery T. Zaplecze personalne stanowił 104. Oddział Wsparcia, który odpowiadał za remonty silników, przeglądy techniczne samolotów i ogólne funkcjonowanie bazy.
Fotografia 11. Baza wodnosamolotów na wyspie Dublon. Widoczne wodnosamoloty "Rufe", "Pete" i "Jack". Zielone strzałki wskazują betonowe ramy do wodowania samolotów. Czerwona strzałka wskazuje zniszczony hangar.
Baza łodzi podwodnych nr 85
Na zachodnim brzegu wyspy znajdowała się baza łodzi podwodnych zbudowana w maju 1942 roku. Zapewniała ona serwis i poważniejsze naprawy. Torpedy były przechowywane w grotach i transportowane do brzegu przy użyciu kolejki. Powstało wiele budynków i baraków niezbędnych do funkcjonowania bazy.
Moen
Wyspa Moen znajduje się w północnej części atolu, powyżej wyspy Dublon. W czasie wojny Japończycy zbudowali na niej dwa lotniska: Moen 1 ("Charushma") i Moen 2 (Lotnisko nr 2) oraz wiele budynków, baraków i urządzeń niezbędnych do funkcjonowania bazy.
Fotografia 12. Główne japońskie lotnisko na wyspie Moen.
Lotnisko Moen 1 powstało pomiędzy listopadem a grudniem 1942 roku. Pas startowy miał wymiary 100 x 1200 metrów. W rejonie drogi kołowania powstał potężny hangar oraz około 80 budynków. Lotnisko wyposażone zostało w miejsca postojowe dla samolotów wyposażone w wały przeciwodłamkowe. Wschodnia część lotniska posiadała wiele podziemnych magazynów na amunicję i paliwo. Obecnie lotnisko to jest wciąż wykorzystywane. Jego nazwa to "Chuuk Airport".
Lotnisko Moen 2 znajdowało się w południowej części wyspy. Przyległo ono do bazy wodnosamolotów. Posiadało ono dwa pasy startowe o wymiarach 60 x 990 metrów wykonane z koralowca. Baza wodnosamolotów rozciągała się wzdłuż brzegu wyspy i jednego z pasów startowych. Znajdująca się niedaleko góra Teroken pełna była tunelów w których składowano zapasy i uzbrojenie.
Baza wodnosamolotów
Baza rozpoczęła działalność w listopadzie 1941 roku i funkcjonowała do kwietnia 1943 roku. Plac manewrowy był wykonany z betonu i miał wymiary 60 x 450 metrów. Brzegi umocnione zostały betonowymi fartuchami. Samoloty wyciągane były na brzeg za pomocą wyciągarek. Zabudowania składały się z dwóch stalowych hangarów, magazynu torped, budynku radiostacji, zbiorników z paliwem, baraków i stanowisk obrony p-l. W górze Terokem powstał hangar mieszczący dwa wodnosamoloty (po złożeniu skrzydeł).
Fotografia 13. Lotnisko Moen 2 i baza wodnosamolotów.
Fotografia 14. Baza wodnosamolotów. Na głównym placu postojowym widoczny zarys wodnosamolotu.
Obecnie pozostałości bazy znajdują się niedaleko hotelu "Continental" na południowym cyplu wyspy.
Param
Niewielka wyspa położona na wschód od wyspy Fefan i zachód od Udot. W czerwcu 1943 roku Japończycy wybudowali na wyspie lotnisko z pasem startowym o wymiarach 100 x 1180 metrów. Pierwotnie przeznaczone było dla samolotów bombowych. Posiadało 15 miejsc postojowych z wałami przeciwodłamkowymi. Mogło pomieścić do 50 samolotów. Na wyspie nie było żadnych urządzeń naprawczych.
Na wyspie bazował tekże 958. Kokutai wyposażony w wodnosamoloty F1M2 "Pete", który przybył z Rabaul w styczniu 1944 roku.
Na północnym brzegu wyspy znajduje się cmentarzysko samolotów, które uległy zniszczeniu podczas ataków bombowych. Do tej pory na plażach zalega ogromna liczba części i fragmentów samolotów.
Operacja Hailstone – atak na Truk
Potrzeba zdobycia lub zneutralizowania Truk pojawiła się po rozpoczęciu przez Amerykanów zdobywania Wysp Marshalla, które znajdowały się w zasięgu lotnictwa z Truk. Mimo określania przez Amerykanów Truk jako "Gibraltaru Pacyfiku", nawiązując do umocnień Gibraltaru, wyspy atolu w rzeczywistości nie były silnie ufortyfikowane i znajdowała się na nich jedynie niewielka liczba dział nadbrzeżnych. Jednakże warunki geograficzne w postaci osłaniającej atol rafy koralowej z kilkoma jedynie większymi przejściami oraz licznych wysepek z zamaskowaną artylerią powodowały, że ewentualny desant amerykański wiązałby się z dużymi nieuniknionymi stratami. Dlatego ostatecznie zdecydowano się na przeprowadzenie uderzenia lotniczego Szybkiego Zespołu Lotniskowców 5. Floty.
4 lutego 1944 rozpoznanie nad Truk przeprowadził samolot Liberator z 254. eskadry morskiego rozpoznania; ujawniono m.in. jeden pancernik ("Musashi"), 10 krążowników i wiele innych okrętów i statków, co upewniło amerykańskich dowódców o celowości ataku, mogącego doprowadzić także do zniszczenia głównych sił Połączonej Floty. Jednakże lot rozpoznawczy wzbudził także obawy w dowództwie japońskim i w efekcie admirał Mineichi Koga wycofał w następnych dniach większość okrętów z Truk na wyspy Palau.
Do wykonania ataku przeznaczono większą część szybkiego zespołu lotniskowców Task Force 58 wiceadmirała Marca Mitschera, w składzie 5 dużych lotniskowców ("Enterprise", "Yorktown", "Essex", "Intrepid" i "Bunker Hill") i 4 lekkich lotniskowców ("Belleau Wood", "Cabot", "Monterey" i "Cowpens"), przenoszących łącznie ponad 500 samolotów. Osłaniało je aż 7 pancerników i liczne mniejsze okręty (krążowniki, niszczyciele, okręty podwodne itp). Zespół wyszedł w nocy 12/13 lutego z atolu Majuro i przed świtem 17 lutego zajął pozycję o 90 mil morskich na wschód od Truk.
16 lutego ok. 16:44, patrolujący 160 mil na północ od Truk amerykański okręt podwodny USS "Skate" storpedował płynący z Truk do Japonii krążownik lekki "Agano". 523 osoby załogi tonącego i płonącego krążownika przeszły na niszczyciel "Oite", który zawrócił do Truk, po czym "Agano" zatonął 17 lutego.
Początek ataku lotniczego
O świcie 17 lutego amerykański zespół wyrzucił w powietrze samoloty, najpierw 72 myśliwce F6F Hellcat, które wywalczyły panowanie w powietrzu nad Truk, zestrzeliwując 30 z 45 myśliwców japońskich i niszcząc dalsze samoloty na ziemi, przy stratach własnych 4 samolotów. Przeciwdziałanie japońskie było słabe na skutek zaskoczenia; na wyniku walk zaważyła lepsza jakość samolotów amerykańskich i wyszkolenia na tym etapie wojny. W dalszej kolejności lotniska i samoloty na nich padły celem ataku bombowców pokładowych.
W dalszej kolejności atol był atakowany przez kolejne fale bombowców amerykańskich, kierujących się przede wszystkim przeciw znajdującym się tam statkom i okrętom. Ogółem podczas ataków zrzucono 369 bomb 454 kg, 498 bomb 227 kg i 70 torped.
Rano zatopiono m.in. koło wyspy Dublon, z dużymi stratami w załodze i zaokrętowanych do transportu żołnierzach, transportowiec (były krążownik pomocniczy) "Aikoku Maru", na którym wybuchła amunicja, następnie poddawany naprawom transportowiec (kolejny były krążownik pomocniczy) "Kiyosumi Maru" koło wyspy Fefan.
Działania wokół Truk
Jeszcze przed atakiem, o 4:30 wyruszył z Truk przejściem północnym w kierunku Japonii mały konwój w składzie lekkiego krążownika szkolnego "Katori", niszczycieli "Maikaze" i "Nowaki", transportującego wojsko krążownika pomocniczego "Akagi Maru" i pomocniczego ścigacza okrętów podwodnych (były statek wielorybniczy) "Shonan Maru 15". Zostały one wykryte i zaatakowane przez lotnictwo kilkadziesiąt mil morskich na północny zachód od Truk. Zatopiono "Akagi Maru" z dużymi stratami w załodze i ewakuowanych żołnierzach i uszkodzono torpedą lotniczą "Katori", który następnie z pozostałymi okrętami skierował się z powrotem do Truk, uszkodzono też "Maikaze".
Przeciw wykrytym okrętom japońskim skierował się następnie wydzielony z sił osłony silny zespół Task Group 50.9 pod dowództwem samego dowódcy 5. Floty admirała Raymonda Spruance'a, w składzie pancerników USS "New Jersey" (flagowy) i USS "Iowa", krążowników ciężkich USS "Minneapolis", USS "New Orleans", niszczycieli USS "Burns", "Bradford", "Izard", "Charette". O 11:18 zespół amerykański został zaatakowany przez samolot japoński, który bombą lekko uszkodził pancernik "Iowa", o mało nie trafiając w pomost dowodzenia. Ok. 12:47 zespół amerykański doszedł ze wschodu w rejon północnego wyjścia z laguny i rozpoczęło się starcie morskie.
Fotografia 15. Bombowce SBD-2 "Dauntles" nad jedną z wysp atolu Truk w czasie operacji Hailstone.
Pancernik "New Jersey" zatopił przy wejściu ogniem artylerii średniej pomocniczy ścigacz okrętów podwodnych "Shonan Maru 15". Następnie okręty amerykańskie wzięły pod ogień powracającą do Truk grupę. "Maikaze" oddał salwę torpedową, lecz przeszła ona pomiędzy oboma pancernikami, usiłował następnie odpowiadać nieskutecznie ogniem amerykańskim okrętom. Również krążownik szkolny "Katori", ostrzeliwany artylerią główną i średnią USS "Iowa", usiłował się ostrzeliwać. W końcu, "Iowa" o 13:41 zatopił "Katori", a krążowniki "Minneapolis" i "New Orleans" o 13:43 zatopiły niszczyciel "Maikaze". Oba zatonęły z całymi załogami kilkadziesiąt mil na północny zachód od Truk. Jedynie niszczyciel "Nowaki" podjął skuteczną ucieczkę, mimo ostrzału i obramowania go pociskami głównego kalibru z odległości ponad 30 km przez ścigające go przez pewien czas amerykańskie szybkie pancerniki.
Amerykański zespół następnie zatoczył pętlę wokół atolu, topiąc jeszcze jedynie o 16:55 ścigacz okrętów podwodnych Ch-24, który usiłował nawiązać walkę z niszczycielem "Burns" z działka 40 mm. Wobec odmowy rozbitków japońskich wejścia na pokład szalupy niszczyciela, dowódca amerykański użył przeciw nim bomb głębinowych.
W rejonie Truk, samoloty SB2C i TBF z lotniskowców "Bunker Hill" i "Cowpens" zatopiły 17 lutego torpedą i jedną bombą japoński lekki krążownik "Naka" 35 mil na zachód od Truk.
W nocy również zespół amerykański stał się celem odwetowego nalotu 6 lub 7 japońskich samolotów torpedowych Nakajima B5N "Kate", które zdołały odnaleźć amerykańskie lotniskowce. Tylko jeden z nich zdołał jednak przeprowadzić atak, uszkadzając o 22:11 torpedą lotniskowiec USS "Intrepid" (zabitych 11 marynarzy).
Dalsze ataki lotnicze na Truk
Ataki lotnicze powtarzały się przez cały dzień 17 lutego, ich celem padały znajdujące się w lagunie statki i nieliczne okręty, które usiłowały manewrować, a także instalacje wojskowe. Samoloty Avenger z USS "Enterprise" storpedowały w lagunie niszczyciel "Fumizuki", który zatonął następnego dnia. Lekkie uszkodzenia od ostrzału i wybuchów odniósł niszczyciel "Matsukaze". Zatopiono też m.in. transportowiec (były okręt-bazę okrętów podwodnych) "Rio de Janeiro Maru" i transportowiec samolotów "Fujikawa Maru".
Fotografia 16. Płonące japońskie statki na kotwicowisku w Truk. Efekt działań amerykańskiego lotnictwa pokładowego w czasie operacji Hailstone.
Także w nocy Amerykanie przeprowadzili nalot 12 samolotów TBF Avenger z lotniskowca "Enterprise" - był to pierwszy nocny nalot amerykańskiego lotnictwa morskiego. Wykrywając cele nawodne z użyciem radarów, samoloty te uzyskały bardzo dobre efekty bombardowania. Zatopiono m.in. okręt-bazę okrętów podwodnych "Heian Maru" (uszkodzony wcześniej i dobity w dzień) i tankowiec floty "Shinkoku Maru".
Ataki lotnictwa wznowiono 18 lutego rano. Tego dnia po godz. 7 samolot TBF Avenger zatopił torpedą u wejścia do laguny powracający niszczyciel "Oite", który oprócz załogi miał na pokładzie także rozbitków z krążownika "Agano"; uratowało się jedynie 20 ludzi z załogi niszczyciela.
W południe 18 lutego, osiągnąwszy cel, amerykański zespół przystąpił do odwrotu.
Atak na Truk był sukcesem amerykańskim, odniesionym przy minimalnych stratach - 25 samolotów i średnio uszkodzony lotniskowiec (remontowany do czerwca 1944). Na skutek ataków lotnictwa i okrętów zatopiono w Truk i okolicach dwa japońskie lekkie krążowniki ("Agano" i "Naka"), lekki krążownik szkolny "Katori", cztery niszczyciele, głównie starszych typów ("Oite", "Fumizuki", "Maikaze", "Tachikaze"), kilka mniejszych okrętów i 32 statki transportowe o łącznym tonażu ok. 200.000 ton. Z zatopionymi statkami zginęła duża liczba żołnierzy i materiału wojennego. Zniszczono też na ziemi lub zestrzelono ponad 250 samolotów japońskich, część z nich nie była do końca zmontowana, przeznaczona do transportu na inne wyspy. Obecnie wraki w Truk są popularnym obiektem nurkowania.
Atak zakończył pełnienie przez Truk istotnej roli jako bazy japońskiej, powodując duże straty w sprzęcie i uniemożliwiając wsparcie japońskich obrońców Eniwetok.
Około 100 samolotów japońskich zostało później ponownie przerzucone na Truk z Rabaulu, lecz większość została zniszczona przez kolejny atak amerykański 29 i 30 kwietnia 1944, który nie zastał już w Truk żeglugi. Atol nie był następnie zdobywany przez Amerykanów, pozostał w odcięciu od innych japońskich garnizonów do końca wojny.