"Jinrai Butai" i samoloty "Ohka"
Samolot "Ohka" - dalszy rozwój konstrukcji
Zdając sobie sprawę z ułomności samolotów "Ohka" Model 11, z dniem 11 marca 1945 roku Kaigun Koku Hombu wstrzymała ich produkcję seryjną. Od września: 1944 roku do czasu wstrzymania produkcji wykonanych zostało 155 samolotów "Ohka" Model 11 przez zakłady Kugisho w Yokosuka i 600 maszyn w Dai-Ichii Kaigun Kokusho w Kasumigaura. W okresie walk o Okinawę na wyspej dostarczono około 300 samolotów "Ohka" Model 11, a po jej zajęciu przez wojska alianckie, w podziemnych hangarach znaleziono jeszcze trzy całkowicie sprawne samoloty i dwa nieznacznie uszkodzone. Zdobycie tych egzemplarzy, pozwoliło amerykańskim służbom technicznym zapoznać się z nową, dotychczas supertajną bronią japońską oraz opanować taktykę jej zwalczania.
Fotografia 11. Wersja treningowa samolotu "Ohka" - model K-1.
Oprócz podstawowej wersji bojowej samolotu "Ohka" Model 11, zakłady Kugisho w Yokosuka produkowały szybowce treningowe, oznaczone jako "Ohka" K-1, które zamiast głowicy bojowej i zespołu napędowego posiadały odpowiedni balast wodny. Konstrukcja ich była identyczna, jak wersji silnikowej. Jedynie skrzydła były dodatkowo wyposażone w klapy i pałąki podpierające, a wylot silników rakietowych był zamknięty wyprofilowaną blachą. Po przeważnie katapultowym starcie szybowiec "Ohka" K-1 mógł lądować na specjalnej, amortyzowanej płozie. Produkcja seryjna szybowców rozpoczęła się w październiku 1944 roku. Już w pierwszym miesiącu firma kooperacyjna Nippon Hikoki K.K. w Tomiota zmontowała 18 par skrzydeł i tyle samo kompletów usterzenia ogonowego. Do marca 1945 roku zbudowanych zostało 45 szybowców "Ohka" K-1. Na tych szybowcach prowadzone było szkolenie kandydatów na pilotów-samobójców o niewielkim doświadczeniiu zarówno w pilotarzu jak i nawigacji. Po starcie z katapulty, lub po odczepieniu się od samolotu-nosiciela i odbyciu programowego lotu treningowego, w celu osiągnięcia prędkości lądowania, wynoszącej około 220 km/h, szybowiec musiał się najpierw pozbyć balastu wodnego i dopiero potem lądować.
Fotografia 12. Dysze silników rakietowych w samolocie Ohka Model 11.
Zbudowane zostały jeszcze dwa zmodyfikowane dwumiejscowe szybowce treningowe, które otrzymały oznaczenie "Ohka" K-1 Kai Wakazakura (Młoda Wiśnia). Charakteryzowały się dwoma oddzielnymi kabinami dla ucznia i struktora. Konstrukcja ich bazowana była na kadłubie wersji bojowej "Ohka" Model 11, gdzie zamiast głowicy bojowej umieszczona została dodatkowa kabina. Zwiększona została również rozpiętość skrzydeł, które wyposażono w klapy i pałąki podpierające. Po wojnie jeden ze zdobytych egzemplarzy szybowca "Ohka" K-1 Kai przewieziony został do Stanów Zjednczonych na pokładzie lotniskowi eskortowego USS "Core".
Fotografia 13. Widok na zespół trzech silników rakietowych Typ 4-1 Model 20 ze zdemontowanymi dyszami wylotowymi.
Ponieważ kariera bojowa samolotów "Ohka" Model 11 zakończyła się niepowodzeniem, konstruktorzy i oficerowie z Kaigun Koku Hombu zaczęli usilnie poszukiwać jego następcy. Przede wszystkim chodziło o to, by bardziej uniezależnić samolot samobójczy od samolotu-nosiciela. Wykorzystanie silników rakietowych wykluczono ze względu na zbyt krótki czas ich pracy, zwrócono natomiast uwagę na napęd odrzutowy. Ponieważ samolot samobójczy nie wymagał zbyt dużej mocy, do napędu został wybrany silnik odrzutowy Tsu-11 o obiegu typu Campini, który wraz z silnikiem rzędowym Hitachi GK4A "Hatsukaze" 11 o moj 110 KM napędzającym sprężarkę powietrza, dawał możliwość uzyskania ciągu rzędu 200 KG.
Fotografia 14. Tylna sekcja kadłuba bomby latającej Ohka Model 11 ze zdemontowanym układem napędowym.
W ten sposób powstała wersja oznaczona jako "Ohka" Model 22, która charakteryzowała się mniejszą rozpiętością skrzydeł, ale wydłużonym kadłubem. Rozpiętość skrzydeł uzależniona była od samolotu-nosiciela, którym miał być docelowo szybki samolot bombowy P1Y "Ginga". Była to specjalnie przygotowywana wersja P1Y1 Model 13 o zwiększonej rozpiętości skrzydeł. Samolot "Ohka" Model 22 ze względu na mniejszą rozpiętość skrzydeł mógł zabierać tylko 600 kg ładunku wybuchowego, ale za to osiągał większy zasięg lotu.
Dai-Ichi Kaigun Koku Gijitsusho w Yokosuka wraz z przygotowującą się do uruchomienia produkcji seryjnej firmą Aichi Tokei Denki K.K. i firmą Fuji Hikoki K.K. do czasu zakończenia działań wojennych zdołały zbudować 35 kompletnych samolotów "Ohka" Model 22 i 15 płatowców. Do końca wojny firma Aichi nie zdołała się jednak przygotować do produkcji seryjnej, z powodu zniszczeń powstałych podczas częstych nalotów bombowych, a wyprodukowane części pochodziły głównie z podziemnych fabryk, należących do zakładów Dai-Ichi Kaigun Kokusho w Kasumigaura.
Fotografia 15. Pojedynczy silnik rakietowy na paliwo stałe Typ 4-1 Model 20 stosowany do napędu bomby latającej Ohka Model 11.
Samolot "Ohka" Model 22, podobnie jak "Ohka" Model 11, był wolnonośnym dolnopłatem o podwójnym usterzeniu ogonowym i konstrukcji mieszanej. Skrzydła i usterzenie ogonowe posiadały konstrukcję drewnianą. Kadłub natomiast posiadał konstrukcję skorupową, całkowicie metalową. Podział technologiczny kadłuba obejmował, podobnie jak w Modelu 11, trzy części: przednią, środkową i ogonową. Część przednia zawierała ładunek wybuchowy o masie 600 kg wraz z obudową. Część środkowa z ciasną kabiną pilota, wyposażoną w oprzyrządowanie podobne jak w samolocie "Ohka" Model 11. Część ogonowa zawierała zespół napędowy, który składał się z silnika tłokowego Hatsukaze U i silnika odrzutowego Tsu-11, którego dysza wylotowa znacznie wystawała poza kadłub. Na bokach kadłuba znajdowały się wloty powietrza, natomiast w dolnej części wystawały pojedyncze rury wydechowe silnika tłokowego. Ponieważ "Ohka" Model 22 nie posiadał własnego podwozia, spoczywał na trójkołowym wózku manewrowym, na którym był podwożony pod komorę bombową samolotu-nosiciela.
Fotografia 16. Wersja treningowa samolotu "Ohka" - model K-1 Kai.
W lutym 1945 roku na samolocie "Ohka" Model 22 wykonany został tylko jeden lot doświadczalny, podczas którego wykorzystano dwa pomocnicze silniki rakietowe Typ 4 Model 20, zabudowane pod kadłubem. Lot zakończył się nieszczęśliwie. Podczas lotu wznoszącego z dużym przyśpieszeniem, pilot stracił przytomność, a samolot po zakończeniu pracy silnika przeszedł do lotu nurkowego i roztrzaskał się o ziemię. Dopiero 12 sierpnia 1945 roku przeprowadzono drugi lot próbny na kolejnym samolocie "Ohka" Model 22. Tym razem do napędu wykorzystano właściwy silnik odrzutowy. W momencie wyczepienia się samolotu "Ohka" Model 22, jego pilot przez pomyłkę włączył podskrzydłowe pomocnicze silniki rakietowe i samolot uderzył w kadłub samolotu-nosiciela P1Y "Ginga". W wyniku kolizji samolot "Ohka" Model 22 stracił usterzenie ogonowe, po czym wpadł w korkociąg i rozbił się o ziemię. Pilot zginął na miejscu katastrofy. Trzy dni później, po ogłoszeniu zawieszenia broni, zakończyły się próby z samolotem "Ohka" Model 22, chociaż był już przygotowywany program masowej produkcji o wydajności 200 maszyn miesięcznie.
Fotografia 17. Tablica przyżądów w samolocie "Ohka" Model 11.
W założeniach planowano, że samolot "Ohka" Model 22 będzie odczepiany już w odległości 160 km przed celem ataku samobójczego, co znacznie by obniżało niebezpieczeństwo utraty samolotu-nosiciela. Zakładano również, że prędkość przelotowa samolotu w locie ślizgowym będzie wynosić 427 km/h. Było to niezbyt wiele w porównaniu z prędkościami alianckich samolotów myśliwskich, które w tym czasie osiągały prędkości ponad 600 km/h. Nie pomogły nawet planowane pomocnicze silniki rakietowe umieszczane no bokach kadłuba.
Amerykańskie służby wywiadu technicznego w swoich raportach meldowały, że na bazie samolotu "Ohka" Model 22 zbudowanych było również kilka dwumiejscowych szybowców treningowych bez głowicy bojowej. Brak jednak wiarygodnego potwierdzenia tego taktu ze strony japońskiej, czy to w formie zdjęć, czy też rysunków.
Na bazie wspomnianych wersji samolotów "Ohka" firma Nakajima Hikoki K.K. opracowała i wykonała prototyp samolotu doświadczalnego, który w celu odciążenia konstrukcji posiadał skrzydła pokryte cienką blachą stalową. Firma ta opracowała również nową wersję samolotu oznaczonego jako "Ohka" Model 21, która była połączeniem płatowca w wersji "Ohka" Model 22 i zespołu napędowego z wersji "Ohka" Model 11. Pomimo niepowodzeń dotychczasowych wersji, konstruktorzy nie przerywali prac rozwojowych nad samolotem samobójczym. Na bazie konstrukcji samolotu "Ohka" Model 22, opracowana została kolejna wersja oznaczona jako "Ohka" Model 33, do napędu której planowano wykorzystać silnik turboodrzutowy Mitsubishi Ne-20 o ciągu 475 KG, a głowica miała zawierać 800 kg ładunku wybuchowego. Samolotem-nosicielem tym razem miał być czterosilnikowy samolot bombowy Nakajima G8N1 "Renzan", który zabierałby jednocześnie dwa lub trzy samoloty "Ohka" Model 33. Jednakże ze względu na opóźnienia w programie produkcyjnym samolotu bombowego, Kaigun Koku Hombu zrezygnowała z budowy prototypu samolotu samobójczego "Ohka" Model 33.
Podobny los spotkał następną wersję rozwojową oznaczoną jako "Ohka" Model 43 Ko o nieco przekonstruowanym kadłubie. Samolot ten miał być przeznaczony na wyposażenie okrętów podwodnych typu Sen-toku klasy I-400. Start miał się odbywać z katapult pokładowych. Skrzydła samolotu miały być składane w celu łatwiejszego ich pomieszczenia w hangarach pokładowych. Do napędu planowano wykorzystać silnik turboodrzutowy Ne-20. Również i w tym przypadku zaniechano budowy prototypu. Przyczyną tej decyzji był brak odpowiedniej ilości okrętów podwodnych, które były przeznaczone do transportu miniaturowych okrętów podwodnych i ludzkich torped.
Fotografia 18. Moment odczepienia samolotu "Ohka" do nosiciela-bombowca G4M.
Kolejnym wariantem specjalnego samolotu była wersja "Ohka" Model 43 Otsu, która była podobna do poprzedniej wersji, ale miała nieco inne przeznaczenie. Nie był to już samolot samobójczy, ale lekki przechwytujący samolot myśliwski wyposażony w dwa 30 mm działka Typ 5, zabudowane na bokach przedniej części kadłuba. Samolot ten miał być katapultowany z 97-metrowych wyrzutni, rozlokowanych w nadbrzeżnych jaskiniach. Według projektodawców miała to być broń "ostatniej szansy", chroniąca dostępu do Japonii. Zakładano, że po starcie i uzyskaniu przez samolot odpowiedniej prędkości przy wykorzystaniu, dodatkowych, podkadłubowych silników rakietowych, pilot będzie miał możliwość odrzucenia końcówek skrzydeł, a tym samym będzie mógł dodatkowo zwiększyć prędkość lotu. Po wykonaniu zadania samolot miał lądować na amortyzowanej płozie w pobliżu miejsca startu. Do napędu planowano wykorzystać silnik turboodrzutowy Ne-20 i dwa dodatkowe silniki rakietowe Typ 4-1 Model 20, umożliwiające lepszy start z katapulty. Zakładano, że będzie można jednocześnie ze wszystkich wyrzutni katapultować 40 samolotów, a później co pięć minut wypuszczać następne fale po 40 maszyn. Prace projektowe nad tym samolotem rozpoczęto w kwietniu 1945 roku. Do czasu zakończenia działań wojennych nie doszło do urzeczywistnienia tych planów. Z tego też powodu nie został zbudowany ani jeden prototyp, chociaż rozpoczęta została budowa makiety samolotu "Ohka" Model 43 Otsu w naturalnej wielkości. Próby z wyrzutnią prowadzone były w Takegama. Katapulta była także zamontowana na górze Hiei koło Kyoto. W lipcu 1945 roku utworzony został w Shiga 725. Kokutai, który miał być wyposażony w samoloty "Ohka" Model 43 Otsu.
Kolejnym wariantem projektowanym na bazie płatowca "Ohka" Model 43 Otsu był wariant "Ohka" Model 43 Hei. Charakteryzował się zwiększoną rozpiętością skrzydeł. W celu osiągnięcia wyższej prędkości pilot mógł (tak jak w wersji Otsu) odrzucić końcówki skrzydeł. Poza tym skrzydła mogły być składane podczasz hangarowania w bazach podziemnych. Wariant ten miał się znaleźć na wyposażeniu jednostek lądowych. Startowałby z wózka transportowego poruszającego się po torach kolejowych. Wózki miały być wyposażone w dwa pomocnicze silniki, rakietowe, które służyłyby do przyśpieszenia biegu wózka i samolotu.
Na bazie konstrukcji samolotu "Ohka" Model 43 Otsu planowano także budowę samolotu treningowego z podwójną kabiną, do napędu którego zamierzano, wykorzystać pojedynczy silnik rakietowy Typ 4-1 Model 20 o czasie pracy do 8-10 sekund, zabudowany w tylnej części kadłuba. Projekt otrzymał oznaczenie "Ohka" Model 43 Otsu Kai.
Ostatnią opracowywaną wersją samolotu "Ohka", był pocisk zdalnie sterowany, przy pomocy fal radiowych. Nosił on oznaczenie "Ohka" Model 53. Miał on być najpierw wyholowany na odpowiednią wysokość, a następnie wyczepiany w pobliżu celu ataku, do którego miał być doprowadzony drogą radiową. Do napędu przewidywano zastosowanie silnika odrzutowego Ne-20. W momencie uruchomienia silnika, drogą radiową miały być jednocześnie odrzucane końcówki skrzydeł w celu przyśpieszenia lotu. Projekt jednak nie zyskał uznania i szybko został skreślony z programu rozwojowego jako bezużyteczny.
Malowanie samolotów "Ohka"
Zdecydowana większość samolotów "Ohka" Model 11 wykończona była w naturalnym, srebrzystym kolorze metalu, powstałym w wyniku anodowania blach duraluminiowych. Dotyczy to przede wszystkim kadłuba, ponieważ drewniane skrzydła były tylko malowane na kolor srebrny. Samoloty te nie były wyposażane w znaki rozpoznawcze. Jedynie z przodu kadłuba malowany był stylizowany pomarańczowy kwiat chryzantemy z czerwoną obwódką i białymi pręcikami. Obok malowano w kolorze czarnym numery identyfikacyjne.
Szybowiec treningowy "Ohka" K-l posiadał standardowy kamuflaż, jaki stosowany był w lotnictwie morskim dla samolotów szkolno-treningowych, tj. górne powierzchnie skrzydeł oraz boki i grzbiet kadłuba były w kolorze ciemnozielonym, natomiast pozostałe powierzchnie były pomarańczowe. Znak rozpoznawczy Hinomaru malowany był tylko po obu stronach kadłuba za kabiną pilota. Miał on białą obwódkę wokół czerwonego okręgu.
Szybowce treningowe "Ohka" K-1 Kai Wakazakura, z podwójną kabiną, były w całości malowane na kolor pomarańczowy. W tym przypadku znak rozpoznawczy Hinomaru posiadał białą obwódkę i umiejscowiony był tylko po bokach kadłuba za tylną kabiną.
Samoloty "Ohka" Model 22 posiadały również kamuflaż typowy dla samolotów bojowych lotnictwa morskiego. Górne powierzchnie kadłuba i skrzydeł oraz boczne powierzchnie kadłuba malowane były w kolorze ciemnozielonym, natomiast dolne posiadały kolor jasnoszary. Znaki rozpoznawcze umieszczane były po obu stronach kadłuba za kabiną, a przed wlotem powietrza. Niektóre egzemplarze malowane były w kolorze srebrnym z Hinomaru, z białą obwódką w stałym miejscu, ale za to z przodu kadłuba malowane były stylizowane chryzantemy.
Dane techniczne
Opis: jednomiejscowy samolot samobójczy ("Ohka" Model 11, "Ohka" Model 21, "Ohka" Model 22, "Ohka" Model 33, "Ohka" Model 43 Ko),jednomiejscowy szybowiec treningowy ("Ohka" K-1), dwumiejscowy szybowiec szkolno-treningowy ("Ohka" K-1 Kai Wakazakura),
jednomiejscowy lekki przechwytujący samolot myśliwski ("Ohka" Model 43 Otsu, Model 43 Hei), pocisk zdalnie sterowany ("Ohka" Model 53).
Zespół napędowy: zespół trzech silników rakietowych Typ 4-1 Model 20 w tylnej części kadłuba o łącznym ciągu 800 KG i niekiedy dwa pomocnicze silniki rakietowe Typ 4-1 pod skrzydłami o łącznym ciągu 540 KG ("Ohka" Model 11, "Ohka" Model 21).
Jeden silnik odrzutowy Tsu-11 o ciągu 200 KG i jeden 4-cylindrowy chłodzony powietrzem silnik rzędowy Hitachi GK4A Hatsukaze 11 (Ha-11-11) o mocy 110 KM do napędu sprężarki powietrza. Pojemność zbiorników paliwa 290 dm3 ("Ohka" Model 22).
Jeden silnik turboodrzutowy Ne-20 o ciągu 475 KG. Pojemność zbiorników paliwa 250 dm3 ("Ohka" Model 33, "Ohka" Model 43 Ko, "Ohka" Model 53). Jeden silnik turboodrzutowy Ne-20 o ciągu 475 KG plus dwa dodatkowe silniki rakietowe Typ 4-1 pod kadłubem o łącznym ciągu 540 KG. Pojemność zbiorników paliwa 400 dm3 ("Ohka" Model 43 Otsu, "Ohka" Model 43 Hei). Jeden silnik rakietowy Typ 4-1 o ciągu 270 KG ("Ohka" Model 43 "Otsu" Kai).
Uzbrojenie pokładowe: dwa stałe 30 mm działka Typ 5 z przodu kadłuba ("Ohka" Model 43 Otsu, "Ohka" Model 43 Kai) Głowica bojowa z ładunkiem wybuchowym o masie: 1200 kg ("Ohka" Model 11) 600 kg ("Ohka" Model 21) 600 kg ("Ohka" Model 22) 800 kg ("Ohka" Model 33) 800 kg ("Ohka" Model 43 Ko) 600 kg ("Ohka" Model 53).
Produkcja: łącznie zbudowano 854 samolotów i szybowców "Ohka", w tym:
Dai-Ichi Kaigun Koku Gijitsusho w Jokosuka: 155—"Ohka" Model 11, 50—"Ohka" Model 22, 45—"Ohka" K-1, 2—"Ohka" K-1 Kai Wakazakura,
Dai-Ichi Kaigun Kokusho w Kasumigaura: 600—"Ohka" Model 11,
Nakajima Hikoki K.K.: 1—"Ohka" Model 11 (ze stalowym pokryciem skrzydeł), 1—"Ohka" Model 21.
Przynależność do jednostek: 721., 722., i 125. Kokutai.
"Ohka" Model 11 |
"Ohka" Model 22 |
"Ohka" Model K-1 |
|
|---|---|---|---|
Rozpiętość (m) |
5,120 |
4,120 |
5,120 |
Długość (m) |
6,066 |
6,880 |
6,233 |
Wysokość (m) |
1,150 |
1,160 |
1,150 |
Powierzchnia nośna (m2) |
6,00 |
4,00 |
6,00 |
Masa własna (kg) |
1440 |
1545 |
730 |
Prędkość maksymalna (km/h) |
648 |
514 |
- |
na wysokości (m) |
3500 |
4000 |
- |
Prędkość przelotowa (km/h) |
462 |
443 |
148 |
na wysokości (m) |
3500 |
4000 |
- |
Pułap (m) |
8250 |
8500 |
- |
Zasięg (km) |
37 |
160 |
- |
Fotografia 16. Amerykański plakat wojenny opisujący budowę samolotu-pocisku Ohka.
Do pobrania:
Amerykański plakat wojenny opisujący budowę samolotu-pocisku "Ohka".
Literatura:
T. Januszewski - "Lotnicy śmierci i ich samoloty", wydawnictwo Lampart,
R. Lamont-Brown - "kamikaze",
R. Inoguchi, T. Nakajima, R. Pineau - "Boski Wiatr-Japońskie Formacje kamikaze w II Wojnie Światowej",
A. Axell, H. Kase - "Kamiakdze-Bogowie zagłady".
